CIA: Aleviler ve Kürtler azınlık

ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA, Türkiye’deki şiddet olaylarını azınlık sorunlarına dayandırıyor. CIA’e göre Aleviler ve Kürtler azınlık.

Yazar Hulusi Konak’ın, Komşum Beni Neden Öldürdü? / 1978 Maraş Katliamının Öyküsüisimli kitabında yer alan, “Türkiye: Yeniden Canlanan Terörizm Tehdidi” başlıklı, 1 Eylül 1984 tarihli, CIA-RDP85S00316R000200160005-8 nolu gizli raporda özetle şu ifadelere yer veriliyor:

“...Sünni Müslüman çoğunluk ile Alevi azınlık arasındaki bölünme de devam ediyor. Sünniler İslami ortodoksluğu ve geleneği temsil eder. Nüfusun belki de dörtte birini oluşturan Aleviler, daha heterodoks dini uygulamalara ve mistisizme üyedir.

...Alevilerin Kemalist reformlara, özellikle de Sünni baskı ve tahakkümünden bir kaçış olarak gördükleri sekülerleşmeye coşkulu tepkileri mezhepsel farklılıkları pekiştirdi. Alevilerin çoğu, içinde uyumlu ve etkili bir azınlık oluşturdukları Cumhuriyet Halk Partisi'ni hala desteklemektedir. Göreceli yoksullukları da onları siyasi yelpazenin soluna yöneltti. Daha müreffeh Sünniler sağa yöneldi ve Adalet Partisi'ne ve daha muhafazakar küçük partilere çekirdek desteği sağladı.

...Geçen Kasım ayında sona eren üç yıllık askeri yönetim altında şiddet olaylarında ciddi bir azalmaya ve bir dizi gizli terörist grubun yok edilmesine rağmen, şu nedenlerden dolayı Türkiye'nin terörü sona erdirme çabalarının başarılı olduğuna inanmıyoruz:

...Kent nüfusu, bir bütün olarak nüfustan bile daha hızlı büyümüştür. 1960 yılında nüfusun yüzde 25'i şehirlerde yaşıyordu; 1980'e gelindiğinde, pay yüzde 50'ye yükseldi. Bu, farklı ve bazen düşmanca etnik ve dini grupları, şehrin iyi bilinmeyen mahallelerinde bazen şiddetli sonuçlarla bir araya getirdi. Örneğin, Aralık 1978'de büyük çaplı ayaklanmalara sahne olan güneydoğudaki Kahramanmaraş şehri, 1970'lerde Türkiye'de belki de en yüksek büyüme oranına sahipti.

Şiddetin kökleri de Türkiye'nin ciddi azınlık sorunlarına dayanmaktadır. En sıkıntılı olanı, radikal sol gruplara asker sağlamada etnik Türkler’den sonra ikinci sırada yer alan güneydoğu illerindeki Kürtlerdir.

...Türk yetkililer bir Kürt azınlığın varlığını inkar ediyor. Türkiye'nin doğusunda yoğunlaşan ve nüfusun belki de yüzde 15'ini oluşturan Alevi topluluğu da bir diğer önemli azınlıktır. Aleviler (hem Sünni hem de Şii doktrininin yanı sıra Şamanizm ve Hristiyanlık’ın unsurlarından beslenen bir İslam versiyonunu uygulayan etnik Türkler), Sünni çoğunluk tarafından şüphe, hoşgörüsüzlük ve açık düşmanlıkla görülüyor. Şiddet bu gruplar arasında sık sık alevlenmektedir.

...Terörizm ilk olarak muhafazakar ve otoriter Menderes hükümeti döneminde önemli boyutlar kazandı. Sürdürülen yanlış yönetim Mayıs 1960'ta reformist ordu albayları tarafından bir askeri darbenin yapılmasına neden oldu. 

...1973/74 petrol fiyatlarındaki artışlar ve 1974 Kıbrıs meselesi gibi dış gelişmeler, radikalizmin büyümesine katkıda bulunan yeni ekonomik zorluklar ve batı karşıtı duygular üretti. Amerika Birleşik Devletleri'nden duyulan memnuniyetsizlik, Orta Doğu'da İslami köktenciliğin yükselişi ve zorlu sol grupların yükselişi, sırayla İslami ve neofaşist grupların ortaya çıkmasına neden oldu.

...İlk büyük ölçekli şiddet olayı Aralık 1978'de Kahramanmaraş'ta Sünniler ve Aleviler arasında meydana geldi. Şehirde 100'den fazla kişinin öldürülmesi, merkez soldaki Ecevit hükümetinin büyük kentsel alanlar da dahil olmak üzere 13 ilde sıkıyönetim ilan etmesine yol açtı. Bununla birlikte, kısmen büyük siyasi partilerin aşırılık yanlılarıyla delik deşik olması ve terörizme karşı iş birliği yapmak istememeleri nedeniyle durum hızla kötüleşti. 1980 yılına gelindiğinde, terör saldırılarında her gün 20 kadar Türk ölüyordu. Kurbanlar arasında eski bir başbakan (Eski Başbakan Nihat Erim), bir parti başkan yardımcısı, bir sendika lideri, ülkenin önde gelen gazetecisi ve üst düzey güvenlik görevlileri yer aldı. Durumun hızla yaklaşan bir iç savaştan endişe eden ordu, nihayet 12 Eylül 1980'de müdahale ederek askeri yönetim uyguladı.”