Liberya’da 103 bin savaşçı nasıl silah bıraktı?

Önce silahlar sustu ardından 103 bin savaşçı silah bıraktı. Kadın ve erkek savaşçılar eve döndü. Çözüm süreci başarıyla tamamlandı.

 

Gazeteci, yazar Emine Dolmacı, Liberya’da 10 yılda tamamlanan silah bırakma, terhis ve topluma yeniden entegrasyon adımlarından oluşan üç aşamalı çözüm sürecini yazdı ve belgeselini hazırladı.

 

200 BİN KİŞİ ÖLDÜ

 

Afrika’nın ilk cumhuriyeti Liberya’da 1980 yılında gerçekleşen askeri darbeye karşı direniş iç savaşa dönüştü.

 

Elmaslar Ülkesi’ndeki çatışmalarda, 1989-2003 yılları arasında 200 binden fazla insan hayatını kaybetti.

 

14 yıldan beri akan kan ve gözyaşının durması için birilerinin savaşı başlattığı gibi birilerinin de barışı başlatması gerekiyordu. Takvimler 2003 yılının ağustos ayını gösterdiğinde vakit gelmişti. Önce silahlar sustu ardından 103 bin savaşçı silah bıraktı. Kadın ve erkek savaşçılar eve döndü. Çözüm süreci başarıyla tamamlandı.

 

BARIŞ ANLAŞMASI İMZALANDI, ULUSAL KOMİSYON KURULDU

 

Silahsızlanma ve terhis aşamaları bir yıl gibi kısa sürede tamamlanan sürecin 9 yılı entegrasyon ve barışın inşasına ayrıldı.

 

Liberya’nın çözüm süreci 2003 yılında silahsızlanmayı sağlayan barış anlaşmasının imzalanmasıyla başladı. 15 Kasım’da Çatışma Bölgesinden Çıkış, Silahsızlanma, Terhis, Rehabilitasyon ve Entegrasyon Ulusal Komisyonu kuruldu. Bir ay sonra 15 Aralık’ta süreç resmen başladı.

 

Savaşçılar çatışma bölgelerinden ayrılarak ülke genelinde oluşturulan kamplara çekildi. Çekilme sırasında kadın ve çocuk savaşçılara öncelik verildi.

 

Savaşçıların çekilme sürecinde silahlı kuvvetler kışlalarında kaldı. Silahları ve cephaneleri depolarda durdu.

 

Çekilme süreci uluslararası gücün kontrolünde ve gözetiminde sağlandı.

 

38 BİN KİŞİ BEKLENİYORDU 103 BİN SAVAŞÇI SİLAH BIRAKTI

 

İlk aşamada sürece katılım yüksekti. 12 binden fazla savaşçı silah bıraktı. Hazırlıklar 38 bin savaşçının silah bırakmasına göre yapılmıştı ama barış sel gibi geldi. Kasım 2004 itibari ile yani 365 gün içinde bu sayı 100 bini aştı.

 

Resmi olarak 2009’da sona eren program çerçevesinde 25 bini kadın toplam 103 bin savaşçı silahsızlandırıldı.

 

Liberya’da eve dönen savaşçılardan;

8 bin 771’i 18 yaş altı erkek,

2 bin 551’i 18 yaş altı kadın,

69 bin 281’i yetişkin erkek,

22 bin 456’sı yetişkin kadın savaşçılardan oluşuyordu.

 

Savaşçılardan 6 milyon mühimmat ve 27 bin silah toplandı, imha edildi.

 

KİŞİ BAŞI 300 DOLAR ÖDEME

 

Eski savaşçıların her birine 300 dolarlık ödeme yapıldı. (Toplamda 103 bin savaşçıya 30 milyon 900 bin dolar ödendi.)

 

300 doların 150 dolarlık kısmı terhis sürecinin ilk 2-3 haftasını takiben, kalanı da entegrasyondan sonra verildi.

 

Eski savaşçılar ve sivil kurbanların psikolojik rahatsızlıklarının tedavisi için klinik ve psikolojik platform kuruldu. 15 bin savaşçı rehabilitasyona tabi tutuldu.

 

98 BİN SAVAŞÇI ENTEGRASYON PROGRAMINA KATILDI

 

Silah bırakan 103 bin savaşçıdan 98 bini entegrasyon programlarına katıldı.

 

Savaşçıların yüzde 40’ı okula geri döndü. Okullar çocuk savaşçılarla doldu. Geri kalanların büyük kısmı ise mesleki eğitimi tercih etti. Mesleki eğitim programlarında terzilik, tamircilik, inşaat işçiliği, elektrikçilik, muslukçuluk, oto tamirciliği, marangozluk, çiftçilik ve tüccarlık gibi mesleklerde iş bulmayı sağlayacak eğitim verildi. Oto tamirciliği erkekler, terzilik de kadınlar arasında en çok tercih edilen meslekler oldu.

 

PARA VE TOPRAK VERİLDİ

 

Eski savaşçılara öğrendikleri mesleklerini yapabilmeleri için maddi imkanlar sağlandı. Liberya tarım ülkesi olduğu için gençler genellikle tarıma yönlendirildi. Eve dönen eski savaşçılara yerel yetkililer tarafından toprak verildi.

 

ÇOCUK SAVAŞÇILARIN DURUMU

 

Çözüm süreci boyunca ülkenin geleceğinin teminatı çocuk savaşçılara özel bir önem gösterildi. Hem ailelerine hem de topluma çocuk savaşçıları affetme ve kabul etmeleri için eğitim verildi.

 

14-18 yaş arası erkek ve kız çocuk savaşçılardan 9 bin 600’ü aile birleşimi yoluyla ailelerine kavuşabildi. Geri kalanların çoğunun ailesi dağıldığı ya da iç savaşta yok olduğu için kaderiyle baş başa kaldı.

 

10 YIL SÜRDÜ

 

Onlar 10 yıl sonra, eski savaşçılar yerine toplumun diğer fertleri gibi gençler, işçiler, çiftçiler, küçük işletme sahipleri olarak anılmaya başladılar. Ortak acılarını geçmişte bırakıp Alpha Blondy ile barışın şarkısını söylüyorlar.

 

Neafoni